Paweł Gębusiak Blog

Początki subkultury szalikowców w Polsce

            Szalikowcy to potoczne określenie różnych grup kibiców sportowych, bardzo związanych z ulubionym klubem, jego barwami i tradycją. Nazwa wywodzi się od szalików w kolorach drużyn noszonych i eksponowanych na stadionach podczas meczów piłkarskich. Szalikowcy to również subkultura aprobowana głownie przez ludzi młodych, zainteresowanych bójkami ze służbami porządkowymi lub kibicami innej drużyny. Ale skąd się wzięli szalikowcy?

            Początki tej subkultury przypadają na lata 50-te XX wieku w Wielkiej Brytanii. Jest to okres ogromnego bumu technologicznego. Stadiony stają się jeszcze bardziej okazalsze i coraz więcej ludzi posiada dostęp do odbiorników telewizyjnych. W stacjach TV zaczyna się transmitowanie na żywo imprez sportowych, w szczególności meczów piłkarskich. Wpłynęło to na jeszcze większą popularność futbolu. Jako, że piłka nożna jest sportem ogólnodostępnym, a stadiony mieściły coraz więcej ludzi, na meczach pojawiali się przedstawiciele różnych grup społecznych. W tym okresie wykrystalizowały się pierwsze grupy kibicowskie podążające za swym ukochanym klubem po całej Anglii. W czasie meczów wyjazdowych dochodziło do rozbojów i bójek między fanatykami przeciwnych drużyn.

            W Polsce pierwsze grupy szalikowców pojawiły się w latach 70-tych. Na rozpowszechnienie takiej formy kibicowania  miała wpływ prasa i telewizja. Transmisje meczów piłkarskich z lig zachodnich (w szczególności ligi angielskiej) otworzyły oczy młodym fanom futbolu na całkiem inny świat oraz nowe formy kibicowania. W telewizji można było zaobserwować w odróżnieniu od ówczesnej polskiej rzeczywistości ludzi ubranych w kolorowe szaliki, barwy ulubionej drużyny, wymachujących flagami i wykrzykujących różnego rodzaju hasła.

            Prawdopodobnie pierwszy ruch szalikowców zorganizowali kibice ŁKS-u Łódź. Kilku studentów ubranych w szaliki i uzbrojonych we flagi zbierało się co mecz na tym samym miejscu stadionowym, aby dopingować swój klub. Grupa ta zaczęła szybko się rozrastać. Ludzie zaczęli zawierać przyjaźnie, które uległy wzmocnieniu, gdyż coraz częściej organizowane były wspólne podróże na mecze wyjazdowe. Do miana pierwszych szalikowców pretendują również ekipy Polonii Bytom, Legii Warszawa oraz Lechii Gdańsk. Spór o to kto był pierwszy trwa do dziś. Faktem jest, że na początku lat 70-tych to właśnie „Ełkaesiacy”  stanowili najliczniejszą i najbarwniejszą grupę kibiców. Zaraz po nich były ekipy Lecha Poznań, Legii Warszawa, Lechii Gdańsk, Wisły Kraków oraz Polonii Bytom. Wkrótce pojawili się kibice Arki Gdynia, Śląska Wrocław, Pogoni Szczecin oraz GKS-u Tychy. Podczas jeżdżenia na wyjazdy wyłonili się nieformalni przywódcy oraz pojawiły się pierwsze „zgody” i „kosy”. Co oznacza odpowiednio wsparcie i przyjaźń innego klubu oraz nienawiść i wojnę z przeciwną drużyną.

            Na początku lat 80-tych wzrosła ilość grup szalikowców oraz ich liczebność. Podczas Finału Pucharu Polski 9.05.1980r. w Częstochowie w kilkugodzinnych starciach między kibicami Legii Warszawa i Lecha Poznań brało  udział po kilkuset fanów każdej z drużyn. Oprócz pięści do bitwy użyto siekier, noży oraz drzewców od flag. Według nieoficjalnych danych kilkanaście osób zostało ciężko rannych i jedna poniosła śmierć. Pierwsze polskie ekscesy stadionowe były transmitowane w 1981 roku podczas meczu Widzewa Łódź z Legią Warszawa. Wtedy to warszawscy kibice zaatakowani przez Łodzian zostali zmuszeni do wtargnięcia na murawę boiska. Cała akcja nie mogła ujść niczyjej uwadze, więc mecz przerwano, a do „uspokojenia” kibiców wysłano ówczesne oddziały ZOMO. Ze względu na niedostateczne zabezpieczanie tras przejazdów kibiców, niejednokrotnie dochodziło do licznych awantur i bójek pomiędzy antagonizującymi ze sobą klubami. W latach osiemdziesiątych utworzyła się również Liga Chuliganów. W 1981 roku prym wiodłą ekipa warszawskiej Legii. Dwa lata później na fotelu lidera zasiedli szalikowcy Lechii Gdańsk. Rok 1986 należy do kibiców Wisły Kraków. Połowa lat 90-tych to hegemonia dwóch klubów Legii Warszawa oraz Widzewa Łódź, które zmieniały się tylko na pozycji lidera. W chwili obecnej w czołówce tej specyficznej klasyfikacji znajdują się kibice drużyn: Legii Warszawa, Lecha Poznań, Arki Gdynia i Lechii Gdańsk.

            Lata 90- te to okres, w Polsce kiedy to narastało zjawisko wyskoków chuligańskich występujących podczas imprez sportowych. Zupełnie odwrotna sytuacja miała miejsce w krajach Europy Zachodniej. Według danych Komendy Głównej Policji najwięcej chuligańskich ekscesów podczas wydarzeń sportowych miała miejsce w 1997 roku, a ich liczbę szacuje się na 1075 takich zajść. Natomiast liczba zbiorowych zakłóceń porządku podczas imprez sportowych stale rosła w latach 91-99. w kulminacyjnym momencie liczbę tychże zakłóceń oszacowano na 212. Po roku 2000 liczba chuligańskich wybryków zaczęła drastycznie spadła i maleje dalej. W 1998 roku odnotowano najwięcej osób z obrażeniami zdobytymi podczas kibicowania. 196 kibiców i 256 policjantów odniosło tamtego roku obrażenia.

            W latach 90-tych polscy kibice uznali za stosowną okazję do bójki również mecze reprezentacji kraju. Od roku 1992 organizowane są zbiorowe wyjazdy kibiców na mecze reprezentacji Polski rozgrywane poza granicami kraju oraz niektóre spotkania pucharowe. Do starć pomiędzy szalikowcami Cracovii i połączonymi siłami kibiców Wisły, gdańskiej Lechii i wrocławskiego Śląska doszło w 1992 roku podczas meczu Holandia - Polska w Rotterdamie. Chuligańskie ekscesy i bójki miedzy kibicami poprzedzały mecz Polska – Anglia rozegrany w 1993 roku w Chorzowie. Atakowana była równie- niewielka grupa kibiców angielskich.

            Po roku 2000 liczba zajść chuligańskich na stadionach spadła, wzrosło bezpieczeństwo oraz zmniejszyła się liczba szalikowców. Zdarzają się jednak sytuacje, których policja musi interweniować na boisku. Świadczy o tym chociażby ostatni finał Pucharu Polski rozegrany w Bydgoszczy. Mino tego zajścia możemy bez problemu iść na mecz z całą rodziną i czuć się bezpiecznie, co w latach 90-tych byłoby nie do pomyślenia. Aktualnie liczba grup fanów sportu wynosi kilkadziesiąt ekip. Zdecydowanie większość z nich to kibice piłki nożnej, jednakże szalikowców można spotkać również na meczach koszykówki czy hokeja.

Źródła:

Kibice.net

Wikipedia.org

R. Zieliński, Pamiętnik kibica – ludzie z piętnem Heysel, Wrocław 1996

P. Piotrowski, Szalikowcy – o zachowaniach dewiacyjnych kibiców sportowych, wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000

Szalikowcy – podstawowe informacje, Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach, 2006